केंद्रीय बजेट २०२४ | Union Budget-2024

भारताचे अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी १ फेब्रुवारी २०२४ रोजी केंद्रीय बजेट Union Budget-2024 सादर केले. हे बजेट अनेक अपेक्षांसह आणि आव्हानांसह आले होते. या मध्ये आपण बजेटमधील काही महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर थोडक्यात नजर टाकूया.

प्रस्तावना

गेल्या दहा वर्षांत भारतीय अर्थव्यवस्थेत सखोल सकारात्मक परिवर्तन झाले आहे. त्यामुळे भारतीय जनता आशा आणि आशावादाने भविष्याकडे पाहत आहेत.जनतेच्या आशीर्वादाने, माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांच्या दूरदर्शी आणि गतिमान नेतृत्वाखाली आमचे सरकार 2014 मध्ये जेव्हा सत्तेवर आले तेव्हा देशासमोर मोठ्या आव्हानांचा सामना करावा लागला होता. ‘सबका साथ, सबका विकास’ हा ‘मंत्र’ म्हणून सरकारने त्या आव्हानांवर अचूक मात केली.

Union Budget-2024 मध्ये संरचनात्मक सुधारणा करण्यात आल्या. लोकाभिमुख कार्यक्रम तयार करून त्याची तातडीने अंमलबजावणी करण्यात आली. रोजगार आणि उद्योग धंद्यासाठी अधिक संधी मिळण्यासाठी परिस्थिती निर्माण करण्यात आली. अर्थव्यवस्थेला नवे बळ मिळाले. विकासाची फळे लोकांपर्यंत पोहोचू लागली. देशाला उद्दिष्ट आणि आशेची नवी जाणीव झाली. साहजिकच जनतेने सरकारला मोठा जनादेश देऊन आशीर्वाद दिला.

दुसऱ्या टर्ममध्ये, माननीय पंतप्रधानांच्या नेतृत्वाखालील आमच्या सरकारने सर्व लोकांचा आणि Union Budget-2024 सर्व क्षेत्रांच्या सर्वसमावेशक विकासासह एक समृद्ध देश निर्माण करण्याच्या आपल्या जबाबदाऱ्या दुप्पट केल्या आहेत. आमच्या सरकारने ‘सबका साथ, सबका विकास आणि सबका विश्वास’ हा आपला ‘मंत्र’ मजबूत केला.

केंद्रीय बजेटमधील काही महत्त्वाचे मुद्दे | Important Points of Union Budget-2024

1. कर सवलत | Tax relief (Union Budget-2024)

• ₹ 7 लाखांपर्यंतच्या वार्षिक उत्पन्नावर कोणताही कर लावला जाणार नाही.
• वरिष्ठ नागरिकांसाठी कर सवलत वाढवण्यात आली आहे.

2. कृषी क्षेत्र | Agricultural Sector (Union Budget-2024)

• शेतकऱ्यांना कर्जमाफीची रक्कम वाढवण्यात आली आहे.
• कृषी क्षेत्रासाठी नवीन योजना सुरू करण्यात आल्या आहेत.

3. शिक्षण क्षेत्र | Education Sector (Union Budget-2024)

• शिक्षणासाठी निधी वाढवण्यात आला आहे.
• नवीन विद्यापीठे आणि महाविद्यालये स्थापन करण्यात येतील.
• आपली समृद्धी तरुणांना पुरेशा प्रमाणात सुसज्ज आणि सक्षम करण्यावर अवलंबून आहे. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 परिवर्तनात्मक सुधारणांना सुरुवात करत आहे. PM Schools for Rising India (PM SHRI) दर्जेदार शिक्षण देत आहेत आणि सर्वांगीण आणि चांगल्या व्यक्तींचे पालनपोषण करत आहेत.
• Skill India Mission स्किल इंडिया मिशनने 1.4 कोटी तरुणांना प्रशिक्षित केले आहे, 54 लाख तरुणांना अपकुशल आणि पुनर्कुशल केले आहे आणि 3000 नवीन ITI स्थापन केले आहेत.
• Union Budget-2024 Empowering Amrit Peedhi अमृत ​​पेढी, युवकांना सशक्त करणे.

4. आरोग्य क्षेत्र | Health Sector (Union Budget-2024)

• आरोग्य सुविधांसाठी निधी वाढवण्यात आला आहे.
• नवीन रुग्णालये आणि आरोग्य केंद्रे स्थापन करण्यात येतील.
• जगासाठी अत्यंत कठीण काळात भारताने G20 चे अध्यक्षपद स्वीकारले. जागतिक अर्थव्यवस्था उच्च चलनवाढ, उच्च व्याजदर, कमी वाढ, खूप जास्त सार्वजनिक कर्ज, कमी व्यापार वाढ आणि हवामान आव्हानांमधून जात होती.
• साथीच्या रोगामुळे जगासाठी अन्न, खते, इंधन आणि आर्थिक संकट निर्माण झाले होते, तर भारताने यशस्वीपणे मार्गक्रमण केले. केंद्रीय बजेट २०२४ | Union Budget-2024 मध्ये देशाने पुढे जाण्याचा मार्ग दाखवला आणि त्या जागतिक समस्यांवर उपायांवर एकमत निर्माण केले.

5. रोजगार निर्मिती | Employment Generation (Union Budget-2024)

• नवीन रोजगार निर्मितीसाठी योजना सुरू करण्यात येतील.
• लहान आणि मध्यम उद्योगांना प्रोत्साहन देण्यात येईल.
• पीएम मुद्रा योजनेने आमच्या तरुणांच्या उद्योजकीय आकांक्षांसाठी ` 22.5 लाख कोटींची एकूण 43 कोटी कर्जे मंजूर केली आहेत. त्याशिवाय, फंड ऑफ फंड्स, स्टार्ट अप इंडिया आणि स्टार्ट अप क्रेडिट गॅरंटी योजना आमच्या तरुणांना मदत करत आहेत. त्यांचाही ‘रोजगारदाता’ होत आहे.
• आपल्या युवकांनी क्रीडा क्षेत्रात नवीन उंची गाठल्याचा देशाला अभिमान आहे. 2023 मधील आशियाई खेळ आणि आशियाई पॅरा गेम्समधील आतापर्यंतची सर्वोच्च पदकताल उच्च आत्मविश्वासाची पातळी दर्शवते. बुद्धिबळातील प्रतिभावान आणि आमची नंबर-वन रँकिंग खेळाडू प्रज्ञानंधा यांनी 2023 मध्ये विद्यमान जागतिक चॅम्पियन मॅग्नस कार्लसन विरुद्ध कठोर लढा दिला. 2010 मधील 20 पेक्षा कमी बुद्धिबळाच्या तुलनेत आज भारताकडे 80 पेक्षा जास्त बुद्धिबळ ग्रँडमास्टर आहेत.
• नारी शक्तीसाठी गती (Empowerment of women through Entrepreneurship) या दहा वर्षांत उद्योजकतेद्वारे महिलांचे सक्षमीकरण, राहणीमान सुलभता आणि त्यांना सन्मान मिळवून देण्यास गती मिळाली आहे.
• महिला उद्योजकांना तीस कोटी मुद्रा योजनेचे कर्ज देण्यात आले आहे. दहा वर्षांत उच्च शिक्षणातील महिलांची नोंदणी अठ्ठावीस टक्क्यांनी वाढली आहे. STEM अभ्यासक्रमांमध्ये, मुली आणि महिलांची नोंदणी (43%) त्रेचाळीस टक्के आहे – ती जगातील सर्वाधिक आहे. या सर्व उपाययोजनांमुळे महिलांच्या कर्मचाऱ्यांच्या वाढत्या सहभागावर परिणाम होत आहे.

6. आर्थिक व्यवस्थापन | Financial Management (Union Budget-2024)

• गेल्या दहा वर्षांतील बहुआयामी आर्थिक व्यवस्थापनाने लोककेंद्रित सर्वसमावेशक विकासाला पूरक ठरले आहे. खालील काही प्रमुख घटक आहेत.
• सर्व प्रकारच्या पायाभूत सुविधा, भौतिक, डिजिटल किंवा सामाजिक, विक्रमी वेळेत तयार केल्या जात आहेत.
• डिजिटल पब्लिक इन्फ्रास्ट्रक्चर, 21 व्या शतकातील एक नवीन ‘उत्पादनाचा घटक’, अर्थव्यवस्थेच्या औपचारिकीकरणासाठी महत्त्वपूर्ण आहे.
• वस्तू आणि सेवा कराने ‘एक राष्ट्र, एक बाजार, एक कर’ सक्षम केले आहे. कर सुधारणांमुळे कर पाया खोल आणि रुंद झाला आहे.
• आर्थिक क्षेत्राच्या बळकटीकरणामुळे बचत, पत आणि गुंतवणूक अधिक कार्यक्षम बनण्यास मदत झाली आहे.
• GIFT IFSC आणि युनिफाइड रेग्युलेटरी ऑथॉरिटी, IFSCA अर्थव्यवस्थेसाठी जागतिक भांडवल आणि वित्तीय सेवांसाठी एक मजबूत गेटवे तयार करत आहेत
• सक्रिय चलनवाढ व्यवस्थापनाने चलनवाढ पॉलिसी बँडमध्ये ठेवण्यास मदत केली आहे. जागतिक संदर्भ 29. भू-राजकीयदृष्ट्या, जागतिक घडामोडी युद्ध आणि संघर्षांमुळे अधिक जटिल आणि आव्हानात्मक होत आहेत. जागतिकीकरण रीशोरिंग आणि फ्रेंड-शोअरिंग, पुरवठा साखळीतील व्यत्यय आणि विखंडन आणि गंभीर खनिजे आणि तंत्रज्ञानासाठी स्पर्धा यासह पुन्हा परिभाषित केले जात आहे.

‘सबका प्रयत्न’ या ‘संपूर्ण राष्ट्रा’च्या दृष्टीकोनाने, देशाने शतकातील एकेकाळच्या महामारीच्या आव्हानावर मात केली, ‘आत्मनिर्भर भारत’कडे दीर्घ पावले टाकली, ‘पंच प्राण’ साठी वचनबद्ध, आणि पाया ‘अमृत काल’ साठी भक्कम पाया. परिणामी, आपल्या तरुण देशाला उच्च आकांक्षा आहेत, वर्तमानाचा अभिमान आहे आणि उज्ज्वल भविष्यासाठी आशा आणि आत्मविश्वास आहे. आपल्या उत्कृष्ट कार्याच्या जोरावर आपले सरकार पुन्हा एकदा जबरदस्त जनादेश देऊन आशीर्वाद देईल अशी अपेक्षा आहे

विकासासाठी आमचा मानवीय आणि सर्वसमावेशक दृष्टीकोन हा ‘गाव स्तरापर्यंत तरतूद करणे’ या पूर्वीच्या दृष्टिकोनापासून एक चिन्हांकित आणि जाणीवपूर्वक दूर आहे. ‘सर्वांसाठी घर’, ‘हर घर जल’, सर्वांसाठी वीज, सर्वांसाठी स्वयंपाकाचा गॅस, सर्वांसाठी बँक खाती आणि वित्तीय सेवा या माध्यमातून गेल्या दहा वर्षांत विकास कार्यक्रमांनी प्रत्येक घर आणि व्यक्तीला लक्ष्य केले आहे.

याव्यतिरिक्त, केंद्रीय बजेट २०२४ मधील काही इतर महत्त्वाच्या मुद्द्यांचा उल्लेख करणे आवश्यक आहे:

• महिलांसाठी:
  • महिला उद्योजकांना प्रोत्साहन देण्यासाठी Union Budget-2024 मध्ये नवीन योजना सुरू करण्यात आल्या आहेत.
  • महिलांच्या आरोग्यासाठी निधी वाढवण्यात आला आहे.
• युवांसाठी:
  • युवांसाठी कौशल्य विकास योजना सुरू करण्यात आल्या आहेत.
  • स्टार्टअप्ससाठी प्रोत्साहन देण्यात येईल.
• पर्यावरण:
  • पर्यावरण संरक्षणासाठी निधी वाढवण्यात आला आहे.
  • नूतनीकरणीय ऊर्जा स्त्रोतांना प्रोत्साहन देण्यात येईल.

केंद्रीय बजेट २०२४: FAQ

1. या बजेट मध्ये कर सवलतीत काय बदल करण्यात आले आहेत ?

या बजेटमध्ये ₹ 7 लाखांपर्यंतच्या वार्षिक उत्पन्नावर कोणताही कर लावला जाणार नाही. तसेच, वरिष्ठ नागरिकांसाठी कर सवलत वाढवण्यात आली आहे.

2. कृषी क्षेत्रासाठी या बजेटमध्ये काय तरतूद करण्यात आली आहे ?

या बजेटमध्ये शेतकऱ्यांना कर्जमाफीची रक्कम वाढवण्यात आली आहे आणि कृषी क्षेत्रासाठी नवीन योजना सुरू करण्यात आल्या आहेत.

3. शिक्षण क्षेत्रासाठी या बजेटमध्ये काय तरतूद करण्यात आली आहे ?

या बजेटमध्ये शिक्षणासाठी निधी वाढवण्यात आला आहे आणि नवीन विद्यापीठे आणि महाविद्यालये स्थापन करण्यात येतील.

4. आरोग्य क्षेत्रासाठी या बजेटमध्ये काय तरतूद करण्यात आली आहे ?

या बजेटमध्ये आरोग्य सुविधांसाठी निधी वाढवण्यात आला आहे आणि नवीन रुग्णालये आणि आरोग्य केंद्रे स्थापन करण्यात येतील.

5. रोजगार निर्मितीसाठी या बजेट मध्ये काय तरतूद करण्यात आली आहे ?

या बजेटमध्ये नवीन रोजगार निर्मितीसाठी योजना सुरू करण्यात येतील आणि लहान आणि मध्यम उद्योगांना प्रोत्साहन देण्यात येईल.

याव्यतिरिक्त, तुम्हाला बजेटशी संबंधित अधिक माहितीसाठी अर्थ मंत्रालयाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.

तुम्हाला या बजेटबद्दल काय प्रश्न आहेत? आपले प्रश्न कमेंटमध्ये नक्की लिहा